Necmi ÇELİK
1970’lerde hava yolculuğunun popülaritesi arttıkça, uzun mesafelerde daha fazla yolcu taşımak için daha büyük uçaklara olan talep de arttı. Böylece kalkış ve iniş slotları sınırlı olan havalimanları daha sıkışık hale geldi. Bu slotlar bazen milyonlarca dolara açık artırmayla satılıyordu. Özellikle uzun rotalarda uçaklar yakıt ikmali yapmak için belirli havaalanlarına inmek ve yakıt aldıktan sonra tekrar yolculuğuna devam etmek durumunda idi. Kısaca henüz kıtalararası uçuşlarda non-stop kavramının duyulmadığı zamanlardı. Buna yanıt olarak havayolları, daha fazla yolcu taşıyabilecek ve daha uzak mesafelere gidebilecek yeni büyük uçaklar arayışına girdi. Zaman içinde çift katlı uçaklar da bu arayışın sonucu olarak gündeme geldi ve 2000’li yıllarda en gelişmiş şeklini aldı. Airbus’ın alt kat ile eşit uzunlukta olan ikinci katı tasarlamasıyla A380 gerçek anlamda iki katlı uçak oldu. Ancak çift katlı uçakların üretim öyküsü, pazar dinamikleri değişince sürpriz bir şekilde sona erdi. Önce Boeing ardından da Airbus çift katlı uçak üretimini durdurduğunu açıkladı. Hava yollarının elinde bulunan Airbus’ın A380’leri ve Boeing’in 747’leri uzun yıllar hizmet vermeye devam edecek.
Havacılık endüstrisi ve havayolları 500 ile 850 arasında yolcu taşıma kapasitesine sahip çift katlı uçakların üretimine Boeing’in ve Airbus’ın son vermesiyle hem sürdürülebilirlik hem de artan yolcu talebine yanıt verme açısından yeni bir arayış içinde. Dünyada ancak geniş bir uçuş ağına ve çok sayıda kıtalararası rotaya sahip olan havayolları çift katlı uçakları talep ediyor. Çift katlı dev uçakların iniş kalkışına uygun pistlere, park ihtiyaçlarına ve yolcu iniş biniş merdiven sistemine yatırım yapmış havaalanlarının sayısı da sınırlı.4 motorla uçan çift katlı uçakların yakıt maliyetleri havayolları için bir başka önemli sorun.
Göklerin kraliçesi Boeing
747 “Göklerin Kraliçesi” olarak bilinen Boeing 747, havayollarının okyanuslar arası kesintisiz uçuşlar sunmasına ve insanları uzun mesafeler arasında birbirine bağlamasına olanak tanıyarak hava yolculuğunda devrim yarattı. Gelişimi, Boeing’in ticari havacılıkta endüstri lideri konumunu güçlendirdi. İkinci kat veya üst güverte oturma alanıyla farklı bir tasarıma sahip ikonik özellikleri, nesiller boyunca yolcuları ve operatörleri büyüledi. Artık yolcuların ABD ile Asya veya Avustralya arasındaki uçuşlarda yakıt almak için durması gerekmiyordu. 747’ler bu rotaları non-stop olarak uçma konforu sunuyordu. 2020 rakamlarıyla 5,9 milyar yolcu bu devasa uçaklarla tam 75,5 milyar mil yol katetti. Bu rakam Ay’a 137 bin kez uçmak ve Dünya’ya geri dönmek anlamına geliyor.
Airbus bir anlamda üretime veda mesajında A380 için şu sözleri paylaştı: “İkonik A380, hizmete girdiğinden bu yana 800 binden fazla uçuş gerçekleştirerek 300 milyondan fazla yolcu taşıdı.Üretim sona ererken, A380 önümüzdeki on yıllar boyunca uçmaya devam edecek ve Airbus, A380 operatörlerini ve filolarını tam olarak desteklemeyi sürdürecek. A380, küresel havacılık endüstrisi için yeni bir standart belirledi ve yolcu konforunda yeni bir çağ açtı.”
Çift motorlu çift katlı uçaklar mümkün olacak mı?
Havacılık sektöründe tartışılmaya başlanan soru gelecekte benzer uçaklar yeniden üretim hattına girebilir mi konusunda odaklanıyor. Çift katlı uçakların halen yüzde 50’si Asya Pasifik bölgesinde görev yapıyor. Bu bölge kıtalarası uçuşları gerektiren Avustralya nedeniyle çok uzun rotalı hatlara sahip. Bu nedenle çift katlı uçakların dünyada sadece sınırlı bazı rotalar için uygun olduğu ortaya çıktı. A380’in sadık bir savunucusu olan ve en geniş A380 filosuna sahip bulunan Emirates bile gelecekte tek katlı uçaklara geçmeyi planlıyor. Emirates 2035 yılına kadar A380’leri uçurmaya devam edecek. Emirates son olarak aldığı bir kararla Avustralya uçuşlarını tümüyle A380’lerle yapacağını duyurdu.
Dört motorlu çift katlı uçakların havayolları için konfor ve yolcular için cazibe ve daha fazla kapasite anlamına gelse de motor sayısınu azaltma fikri de gündemde.
Airbus ilk A380’in piyasaya sürülmesinden altı yıl sonra, 2013 yılında, iki motorlu çift katlı uçak için patent başvurusunda bulundu. İlgi çekici konsept ve tasarımına karşın şu ana kadar hiçbir şirket, çift katlı, iki motorlu geniş gövdeli uçak geliştirme konusunda teorik aşamanın ötesine geçemedi. Çift katlı uçak üretimi şimdilik sona erdi,ancak çift katlı Airbus A380’ler veya iki güverteli Boeing 747’ler uzun yıllar boyunca göklerde uçmaya ve süzülmeye devam edecek. Özellikle çift katlı uçak deneyimini tatmak isteyen yolcular için cazibesinı koruyacak ve bu uçaklara sahip havayolları da pazarı canlı tutmak için ellerinden geldiğince yeniliklere ve konfora yatırıma devam edecekler.
Mart 2023 itibarıyla dünyada 16 hava yolunun filosunda 236 adet A380 bulunuyor.
Emirates, 121 uçakla en büyük A380 operatörü durumunda. Airbus A380’ler hiç durmaksızın yaklaşık 15 bin kilometre uçabiliyor.
First class kabinde suit konforu
Airbus A380’lerin en büyük müşterisi Emirates ve Singapur Havayolları özellikle first class’ta birbirleriyle yarış halindeler, müşterileri için en yüksek konforu yaratmak adına. Her iki havayolunun da first class bölümünde yolcular için özel kapısı olan suitler mevcut. Bir anlamda lüks bir otel odası gibi hayal edilebilir bu suitler. Suitlerin çalışma masası,yemek masası da ayrı ayrı düzenlenmiş.Minibarlarında ise yok yok. Singapur’da ise iki suit birleştirilip eşler için çift kişilik yatağa dönüştürülebiliyor. Emirates’in first class kabininde SPA konforunda iki adet banyo yer alıyor. Ayrıca sosyalleşme ve yolcular arasında iletişime izin veren konforlu ve her türlü içecek türünün bulunduğu bir bar yer alıyor. Bir fikir vermesi açısından 16 saatlik New YorkDubai arasındaki yolculuğun gidiş geliş yaklaşık 22 bin doların üzerinde olduğunu hatırlatmak gerek.